Niniejsze podsumowanie zbiorczo opisuje najważniejsze wyroki i postanowienia dotyczące kwestii penitencjarnych wydane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Przedstawienie głównych trendów w europejskim orzecznictwie penitencjarnym ma na celu wspieranie prawników-praktyków zajmujących się więziennictwem w kontekście badań i sporów sądowych, a także zidentyfikowanie luk w orzecznictwie europejskim umożliwiające wypracowanie nowych perspektyw prowadzenia strategicznych sporów sądowych.
TEMATYKA >> LIPIEC-SIERPIEŃ 2025 / WRZESIEŃ 2025
LIPIEC-SIERPIEŃ 2025
PEŁNA WERSJA DOSTĘPNA W JĘZYKU ANGIELSKIM >>
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
MAGYAR I INNI p. WĘGROM (decyzja) ■ Skarga nr 21083/23 i 7 innych
Odrzucenie przez sąd krajowy wniosku o rewizję kary dożywotniego pozbawienia wolności, która została uznana przez Trybunał we wcześniejszych wyrokach za „nieredukowalną”: skarga niedopuszczalna (oczywiście bezzasadna).
TAŞ p. TURCJI (decyzja) ■ Skarga nr. 40924/19
Dwumiesięczne opóźnienie w dostarczeniu cierpiącemu na dolegliwości bólowe kręgosłupa więźniowi zaleconego przez lekarza sprzętu medycznego; skarżący nie wykazał, że zwrócił się do administracji więziennej z wnioskiem o jego wydanie: skarga niedopuszczalna (oczywiście bezzasadna).
HAYES I INNI p. ZJEDNOCZONEMU KRÓLESTWU ■ Skarga nr 56532/22 i 2 inne
Brak ryzyka orzeczenia kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości zwolnienia warunkowego, która byłaby nieredukowalna zarówno de facto, jak i de iure, w przypadku ekstradycji skarżących do USA i ich skazania w tym kraju; zwolnienie z przyczyn humanitarnych uznane za zadowalający mechanizm przeglądu; obligatoryjna kara dożywotniego pozbawienia wolności nie została uznana za rażąco nieproporcjonalną w okolicznościach sprawy: brak naruszenia art. 3.
ZEYNALOV I SADIGOV p. AZERBEJDŻANOWI ■ Skarga nr. 29041/14
Więzień był poddawany rewizji osobistej przed i po spotkaniach z adwokatem, dokumenty adwokata podlegały kontroli po spotkaniach z klientem w zakładzie karnym, a personel więzienny zatrzymał list do osoby trzeciej, którego wysłanie więzień powierzył adwokatowi; ingerencja w komunikację między adwokatem a klientem nastąpiła bez jakichkolwiek podejrzeń popełnienia czynu zabronionego; fakt, że list nie był zaadresowany do adwokata, nie może stanowić uzasadnienia tej ingerencji: naruszenie art. 8.
UKRAINA I HOLANDIA p. ROSJI [WI] ■ Skarga nr. 8019/16 i 3 inne
Praktyki administracyjne na okupowanym terytorium Ukrainy skutkujące poważnymi naruszeniami praw człowieka przez siły rosyjskie lub siły kontrolowane przez Rosję.
Pozasądowe zabójstwa cywilów i jeńców wojennych, również w okresie zatrzymania: naruszenie art. 2.
Tortury oraz nieludzkie i poniżające traktowanie, a także skandaliczne warunki przetrzymywania cywilów i jeńców wojennych: naruszenie art. 3.
Praca przymusowa cywilów i jeńców wojennych: naruszenie art. 4 ust. 2.
Bezprawne i arbitralne pozbawianie wolności cywilów: naruszenie art. 5.
Nieuzasadnione przesiedlenia i przymusowe przemieszczanie cywilów pozbawionych wolności oraz stosowanie środków filtracyjnych: naruszenie art. 8.
Pozwany rząd nie przekazał Trybunałowi żądanych informacji: naruszenie art. 38.
Artykuł 46: Pozwane Państwo zostało wezwane do uwolnienia lub umożliwienia bezpiecznego powrotu wszystkich osób, które zostały pozbawione wolności na terytorium Ukrainy pod okupacją sił rosyjskich i kontrolowanych przez Rosję z naruszeniem art. 5 przed 16 września 2022 r. i które nadal znajdują się w dyspozycji władz rosyjskich.
GULLOTTI p. WŁOCHOM ■ Skarga nr. 64753/14
Nieuzasadnione dodatkowe ograniczenie prawa skarżącego do korespondencji podczas odbywania kary w warunkach reżimu specjalnego (na podstawie art. 41-bis właściwej ustawy włoskiej): naruszenie art. 8.
ZLOBIN I INNI p. ROSJI ■ Skarga nr. 9096/13 i 9 innych
W wyniku postępowania sądowego w sprawie o zniesławienie organizacja zajmująca się ochroną praw osób osadzonych i jej dyrektor zostali zobowiązani do usunięcia i sprostowania publikacji internetowych dotyczących warunków pozbawienia wolności, a także przypadków znęcania się i tortur w kolonii karnej dla kobiet: naruszenie art. 10.
GÜNGÖRAY p. TURCJI ■ Skarga nr. 33975/21
Osadzony cierpiący na astmę alergiczną był narażony na bierne palenie przez rok i siedem miesięcy, pomimo zaleceń lekarskich dotyczących jego przeniesienia do celi dla niepalących; przeniesienie to nie zostało zrealizowane również po ustąpieniu zagrożenia związanego z COVID-19: naruszenie art. 3.
WYROKI WYDANE W TRYBIE UPROSZCZONYM
Rosja | Niewłaściwe warunki detencji podczas transportu osadzonych – niewłaściwa temperatura, brak świeżego powietrza, brak lub niewystarczające oświetlenie sztuczne lub naturalne, brak lub ograniczony dostęp do toalety, przeludnienie, brak okien, narażenie na bierne palenie, przewóz w porze nocnej (Sokolov i Medvedkova p. Rosji, skargi nr. 42076/20 i 43729/20, 10 lipca 2025 r.): naruszenie art. 3.
Rosja | Stały dozór wideo nad osadzonymi w aresztach śledczych oraz skazanymi w jednostkach penitencjarnych, obejmujący również toalety lub pomieszczenia z natryskami, sprawowany także przez personel płci przeciwnej; ograniczenia dotyczące widzeń rodzinnych w aresztach śledczych; brak możliwości udziału w wyborach parlamentarnych (Tingayev i inni p. Rosji, skarga nr . 42870/16 i 12 innych, 10 lipca 2025 r.): naruszenie art. 8; naruszenie art. 3 Protokołu nr 1.
Ukraina | Osoby odbywające karę dożywotniego pozbawienia wolności pozbawione jasnych i realistycznych perspektyw przedterminowego zwolnienia w okresie poprzedzającym nowelizację przepisów z 3 marca 2023 r. (Kowalenko i inni p. Ukrainie, skarga nr. 22971/19 i 24 inne, 28 sierpnia 2025 r.): naruszenie art. 3 za okres od daty prawomocnego skazania skarżących na karę dożywotniego pozbawienia wolności do dnia 3 marca 2023 r.; brak naruszenia art. 3 po tej dacie.
Armenia | Osadzony cierpiący na poważne schorzenia (ciężką postać cukrzycy i chorobę serca) oraz mający poważne problemy z poruszaniem się, któremu nie zapewniono odpowiedniej opieki medycznej; ograniczony dostęp do urządzeń sanitarnych z powodu ich niedostosowania do potrzeb osób o ograniczonej sprawności ruchowej; brak codziennej pomocy w podawaniu leków i utrzymaniu higieny osobistej – czynności te były wykonywane przez innych osadzonych (Grigoryan p. Armenii, skarga nr. 14875/23, 28 sierpnia 2025 r.): naruszenie art. 3.
WRZESIEŃ 2025
PEŁNA WERSJA DOSTĘPNA W JĘZYKU ANGIELSKIM >>
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
YALAHOW p. ZJEDNOCZONEMU KRÓLESTWU (decyzja) ■ Skarga nr 42341/21
Ponowne osadzenie więźnia zwolnionego warunkowo podczas odbywania kary pozbawienia wolności o oznaczonym czasie trwania: niedopuszczalne (niezgodne ratione materiae).
TATIČ p. SŁOWACJI ■ Skarga nr 8280/23
Systematyczna praktyka rutynowego i dokładnego przeprowadzania kontroli osobistych osoby osadzonej w sytuacji braku przekonujących przesłanek dotyczących bezpieczeństwa: naruszenie art. 3.
GERGELY p. RUMUNII■ Skarga nr 46890/21
Odmowa zapewnienia osadzonemu posiłków zgodnych z zasadami jego nowej religii (islamu); wymóg przedstawienia dokumentów potwierdzających konwersję: naruszenie art. 9.
AKTAŞ I INNI p. TURCJI ■ Skarga nr 7199/20 i 6 innych
Wydana przez władze zakładu karnego decyzja o odmowie przekazania osadzonym publikacji (książek, gazet) przesłanych pocztą; działanie niepoparte analizą treści, która mogłaby uzasadniać ingerencję: naruszenie art. 10.
HORA p. ZJEDNOCZONEMU KRÓLESTWU ■ Skarga nr 1048/20
Odmowa dopuszczenia do głosowania w wyborach parlamentarnych w 2019 r. skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności orzeczoną na czas nieokreślony: brak naruszenia art. 3 Protokołu nr 1.
WYROKI WYDANE W TRYBIE UPROSZCZONYM
Rosja | Nieodpowiednie warunki pozbawienia wolności podczas transportu więźniów – przeludnienie, brak lub zła jakość pościeli i bielizny pościelowej, brak lub ograniczony dostęp do natrysków, toalet lub ciepłej wody (Mazurin i Grebennikov p. Rosji, skargi nr 49870/20 i 3757/21, 18 września 2025 r.): naruszenie art. 3.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
C.J. [WI] ■ Sprawa C‑305/22 (wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, Rumunia)
Decyzja organu sądowego państwa wykonującego o odmowie wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności oraz o przejęciu odpowiedzialności za wykonanie tej kary wymaga zgody państwa wydającego, zgodnie z zasadami określonymi w decyzji ramowej 2008/909.
Państwo wydające może odmówić przyjęcia takiej odpowiedzialności przez państwo wykonujące ze względu na swoją politykę karną, nawet jeśli względy dotyczące reintegracji społecznej osoby objętej nakazem przemawiałyby za wykonaniem tej kary w innym państwie członkowskim.
Jeżeli państwo wykonujące nie zastosowało procedury przewidzianej w decyzji ramowej 2008/909 w zakresie uznania tego wyroku i przejęcia odpowiedzialności, państwo wydające zachowuje prawo do wykonania kary, a w konsekwencji do utrzymania europejskiego nakazu aresztowania.
We współpracy z
Projekt finansowany przez Unię Europejską i Fundusz im. Roberta Carra. Wyrażone w nim poglądy i opinie stanowią jednak wyłącznie poglądy i opinie autorów i nie muszą prezentować oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej lub Funduszu im. Roberta Carra. Unia Europejska, Komisja Europejska i Fundusz im. Roberta Carra nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
