Niniejsze podsumowanie zbiorczo opisuje najważniejsze wyroki i postanowienia dotyczące kwestii penitencjarnych wydane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Przedstawienie głównych trendów w europejskim orzecznictwie penitencjarnym ma na celu wspieranie prawników-praktyków zajmujących się więziennictwem w kontekście badań i sporów sądowych, a także zidentyfikowanie luk w orzecznictwie europejskim umożliwiające wypracowanie nowych perspektyw prowadzenia strategicznych sporów sądowych.
TEMATYKA >> KWIECIEŃ 2025 / MAJ 2025 / CZERWIEC 2025
KWIECIEŃ 2025
PEŁNA WERSJA DOSTĘPNA W JĘZYKU ANGIELSKIM >>
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
MORABITO p. WŁOCHOM ■ Skarga nr. 4953/22
Przedłużenie stosowania wobec skazanego szczególnego, restrykcyjnego reżimu odbywania kary pozbawienia wolności na podstawie art. 41 bis włoskiego kodeksu karnego wykonawczego, pomimo wieloletniego pozbawienia wolności, podeszłego wieku oraz znacznego pogorszenia funkcji poznawczych (choroba Alzheimera i naczyniowe zaburzenia funkcji poznawczych), które budzą poważne wątpliwości co do jego zdolności do utrzymywania istotnych kontaktów z organizacją przestępczą; brak dostatecznego uzasadnienia dla przedłużenia tego reżimu; pominięcie przez władze krajowe zarzutu, że ograniczenia w kontaktach międzyludzkich, wynikające z tego reżimu, mogą negatywnie wpływać na stan psychiczny skarżącego: naruszenie art. 3 (częściowo odrębne zdanie sędziego Balsamo).
Osadzony cierpiący na liczne schorzenia (pogorszenie funkcji poznawczych, powiększenie gruczołu krokowego, obustronna przepuklina pachwinowa, choroba nadciśnieniowa serca z epizodami dławicy piersiowej oraz wielostawowe zapalenie stawów) utrzymywany w detencji; zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej: brak naruszenia art. 3.
IVAN KARPENKO p. UKRAINIE (nr 2) ■ Skarga nr. 41036/16
Osadzonemu, nieposiadającemu pełnomocnika, odmówiono udziału w rozprawach ustnych za pośrednictwem łącza wideo w postępowaniu administracyjnym dotyczącym monitorowania jego korespondencji przez administrację zakładu karnego; sądy krajowe powołały się na rzekomy brak odpowiednich przepisów prawa, zamiast ocenić, czy charakter sprawy wymagał obecności skarżącego: naruszenie art. 6 ust. 1 (aspekt cywilny).
Niezgodna z prawem kontrola korespondencji osadzonych z sądami krajowymi: naruszenie art. 8.
TERGEK p. TURCJI ■ Skarga nr. 39631/20
Odmowa doręczenia przez administrację zakładu karnego wydruków materiałów z internetu przesłanych osadzonemu przez jego żonę; całkowity zakaz otrzymywania przez osadzonych jakichkolwiek wydruków lub kserokopii dokumentów, wprowadzony ze względu wyłącznie na ich format, niezależnie od treści, pochodzenia czy źródła: brak naruszenia art. 10 (zdanie odrębne sędziów Bårdsena, Seibert-Fohr i Lavapuro).
WYROKI WYDANE W TRYBIE UPROSZCZONYM
Rumunia | Odmowa wydania zgody na uczestniczenie osób osadzonych w pogrzebach członków najbliższej rodziny (Vidrean i Caloian przeciwko Rumunii, skargi nr 39525/22 i 9286/23, 30 kwietnia 2025 r.): naruszenie art. 8.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
ALCHASTER II [WI] ■ Sprawa C-743/24 (wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Irlandia)
Pojęcie „surowszej kary” zawarte w art. 49 Karty praw podstawowych nie obejmuje sytuacji, w której zaostrzono zasady udzielania zwolnień warunkowych (zastępując prawo do automatycznego zwolnienia warunkowego po odbyciu pierwszej połowy orzeczonej kary możliwością zwolnienia po odbyciu co najmniej dwóch trzecich orzeczonej kary, w zależności od oceny przeprowadzonej przez komisję ds. zwolnień warunkowych).
MAJ 2025
PEŁNA WERSJA DOSTĘPNA W JĘZYKU ANGIELSKIM >>
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
MAGLEVANNAYA I INNI p. ROSJI ■ Skarga nr 13002/10 i 9 innych
Sąd nakazał dziennikarce zapłatę znacznej kwoty oraz opublikowanie sprostowania w postępowaniu o zniesławienie wszczętym po udokumentowaniu przez nią złego traktowania w zakładzie karnym; złe traktowanie w zakładzie karnym uznano za kwestię o znaczeniu publicznym: naruszenie art. 10.
KALKAN p. DANII ■ Skarga nr 51781/22
Śmierć syna skarżącej w zakładzie karnym po unieruchomieniu go w pozycji na brzuchu z zastosowaniem techniki obezwładniania polegającej na blokadzie nóg przez około trzynaście minut; brak zapewnienia przez władze odpowiednich instrukcji i szkoleń dla personelu zakładu karnego w zakresie stosowania tej techniki, pomimo dostępnej, zaktualizowanej wiedzy o zwiększonym ryzyku z nią związanym; funkcjonariusze biorący udział w zdarzeniu nie posiadali wysokiego poziomu kompetencji wymaganych w sytuacji zagrożenia życia: naruszenie art. 2 (aspekt materialny).
WYROKI WYDANE W TRYBIE UPROSZCZONYM
Rosja | Osadzeni długotrwale przetrzymywani w nieprzerwanej izolacji (ponad dwa lata w przypadku dwóch skarżących); stan zdrowia jednego ze skarżących (zapalenie stawów, zapalenie gruczołu krokowego i zespół astenoneurotyczny) uległ pogorszeniu wskutek długotrwałej izolacji; dodatkowe ograniczenia (ograniczony dostęp do ćwiczeń na świeżym powietrzu, ograniczenia dotyczące widzeń z rodziną oraz otrzymywania paczek z zewnątrz); złe warunki materialne detencji (Mirzayev i inni przeciwko Rosji, skargi nr 38339/21 i 1287/22, 15 maja 2025 r.): naruszenie art. 3.
Rosja | Nieodpowiednie warunki pozbawienia wolności podczas transportu więźniów – przeludnienie, brak lub ograniczony dostęp do toalet, brak świeżego powietrza, ciągłe oświetlenie elektryczne (Bikbulatov przeciwko Rosji, nr 5279/19, 15 maja 2025 r.): naruszenie art. 3.
Ukraina | Osadzeni ze schorzeniami (np. rak tarczycy, choroba serca, owrzodzenie troficzne prawej goleni, wirusowe zapalenie wątroby typu C, marskość wątroby, przewlekła choroba niedokrwienna serca) nie otrzymali odpowiedniego leczenia w warunkach pozbawienia wolności (Dzhachvliani i Inni przeciwko Ukrainie, nr 37516/23 i 2 inne, 15 maja 2025 r.): naruszenie art. 3.
CZERWIEC 2025
PEŁNA WERSJA DOSTĘPNA W JĘZYKU ANGIELSKIM >>
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
UYGUN p. TURCJI ■ Skarga nr 9389/19
Odmowa władz krajowych wysłania 10-stronicowego listu przesłanego przez osadzonego do jego narzeczonej, oparta na interpretacji pojedynczego akapitu jako dowodu jego stałego zaangażowania w działalność organizacji terrorystycznej, o przynależność do której został oskarżony; korespondencja pisemna stanowiła jedyny środek komunikacji między skarżącym i narzeczoną; władze nie rozważyły, czy list mógł zostać wysłany po usunięciu spornego akapitu; kwestionowany środek nie był ściśle uzasadniony szczególnymi okolicznościami stanu wyjątkowego obowiązującego po próbie zamachu stanu z 2016 r.: naruszenie art. 8.
ÖZDEMİR p. TURCJI ■ Skarga nr 38351/20
Odmowa doręczenia przez administrację zakładu karnego listu zaadresowanego do osadzonego przez jego żonę; brak przedstawienia wystarczających wyjaśnień, dlaczego zatrzymanie listu było niezbędne do osiągnięcia celu, jakim było zapobieganie zakłóceniom porządku lub popełnieniu przestępstwa: naruszenie art. 8.
KACIR I INNI p. TURCJI ■ Skarga nr 9587/19 i 36 innych
Osadzeni przetrzymywani w celach o powierzchni nieprzekraczającej 3 m² na osobę przez dłuższy czas: naruszenie art. 3.
Osadzeni przetrzymywani w celach o powierzchni osobistej od 3 m² do 4 m²; skumulowany wpływ warunków detencji (nieodpowiednia wentylacja, niedostateczne zaplecze sanitarne i higieniczne, bierne palenie) nieosiągający progu dotkliwości: brak naruszenia art. 3.
Osadzony przetrzymywany w zakładzie karnym oddalonym o ponad 600 km od miejsca zamieszkania jego rodziny; odmowa władz przeniesienia go bliżej rodziny ze względu na przepełnienie jednostek penitencjarnych; brak rozważenia alternatywnych środków w celu złagodzenia dolegliwości: naruszenie art. 8.
Ograniczenie prawa osadzonych do widzeń z dziećmi wyłącznie ze względu na obłożenie zakładu karnego: naruszenie art. 8.
Rejestrowanie i przechowywanie prywatnej korespondencji w centralnym sądowym systemie informatycznym; środek oparty na nieopublikowanych przepisach, do których osadzeni nie mieli dostępu: naruszenie art. 8.
GALYTSKYYY p. UKRAINIE ■ Skarga nr 9151/17
Osadzony poddawany przemocy ze strony personelu zakładu karnego, w wyniku której doznał trwałej niepełnosprawności; poważne uchybienia w śledztwie (wszczęcie postępowania pięć lat po zdarzeniach, odmowa przyznania skarżącemu statusu pokrzywdzonego przez prokuraturę); zarzut rządu, że skarżący mógł doznać urazu biodra przed osadzeniem, uznany za próbę przerzucenia ciężaru dowodu: naruszenie art. 3 (aspekt materialny i proceduralny).
BENYUKH p. UKRAINIE ■ Skarga nr 39150/20
Osadzony z bezzębiem, któremu nie zapewniono bezpłatnej protezy zębowej pomimo posiadanych uprawnień z uwagi na przeszkody prawne, administracyjne i finansowe; zapewnienie protezy nastąpiło nie z inicjatywy władz, lecz w wyniku interwencji organizacji pozarządowej; 19-miesięczne opóźnienie między rozpoznaniem stanu chorobowego a zakończeniem procesu wykonania i dopasowania protezy: naruszenie art. 3.
Brak skutecznego środka odwoławczego: naruszenie art. 13.
WYROKI WYDANE W TRYBIE UPROSZCZONYM
Rosja | Rutynowe zakuwanie w kajdanki więźnia podlegającego surowemu reżimowi wykonywania kary pozbawienia wolności (Chubijew przeciwko Rosji, skarga nr 11687/21, 12 czerwca 2025 r.): naruszenie art. 3.
Polska | Pełne kontrole osobiste systematycznie przeprowadzane u osadzonego posiadającego status „niebezpiecznego”, za każdym razem, gdy opuszczał celę lub wchodził do celi przez okres 20 miesięcy; osadzony podlegał także innym rygorystycznym środkom nadzoru; brak konkretnych lub przekonujących przesłanek konieczności zapewnienia bezpieczeństwa. (Orłowski przeciwko Polsce, skarga nr 5648/21, 26 czerwca 2025 r.): naruszenie art. 3.
Tradotto da Veronica Purro
We współpracy z
Projekt finansowany przez Unię Europejską i Fundusz im. Roberta Carra. Wyrażone w nim poglądy i opinie stanowią jednak wyłącznie poglądy i opinie autorów i nie muszą prezentować oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej lub Funduszu im. Roberta Carra. Unia Europejska, Komisja Europejska i Fundusz im. Roberta Carra nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
