Celem niniejszego podsumowania przygotowanego przez European Prison Litigation Network (Europejską Sieć Litygacji Penitencjarnej), jej członków i partnerów z całej Europy jest informowanie działających w poszczególnych krajach prawników i organizacji społeczeństwa obywatelskiego o najważniejszych zmianach prawnych dotyczących więziennictwa w Europie.
Znaleźć w nim można wiadomości z 14 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz z Ukrainy, Mołdawii i Rosji.
SPIS TREŚCI >> WSPÓŁPRACA SĄDOWA W EU, OCHRONA ZDROWIA, NIELETNI, WYMIAR KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI, MATERIALNE WARUNKI POZBAWIENIA WOLNOŚCI, NGO/NHRI, TYMCZASOWE ARESZTOWANIE, REFORMA WIĘZIENNICTWA, WIĘZIENIA W CZASIE WOJNY, ŻYCIE PRYWATNE I RODZINNE, PRAWA PROCESOWE, BEZPIECZEŃSTWO, ZMIANA SPOSOBU WYKONYWANIA KARY, TECHNOLOGIA
PEŁNA WERSJA W JĘZYKU ANGIELSKIM >>
WSPÓŁPRACA SĄDOWA W UE
Ostatnio opublikowany raport austriackiego Ministerstwa Sprawiedliwości podkreśla niedociągnięcia dotyczące stosowania decyzji ramowej UE w sprawie wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych, które utrudniały przenoszenie osób osadzonych do ich krajów pochodzenia. Dokument zawiera również rekomendację przyjęcia ogólnounijnych wytycznych w tej kwestii.
Niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny orzekł, że zarządzone na podstawie europejskiego nakazu aresztowania wydanie osoby niebinarnej w celu odbycia kary pozbawienia wolności na Węgrzech może skutkować naruszeniem jej praw podstawowych. Orzeczenie zostało wydane już po przekazaniu skarżącego.
OCHRONA ZDROWIA
Bułgarskie sądy wydały sprzeczne orzeczenia dotyczące zakresu kontroli działalności leczniczej prowadzonej w zakładach karnych oraz skierowań do zewnętrznych placówek medycznych (zobacz tutaj i tutaj).
Również w Bułgarii odnotowano niedawno przypadek poważnie chorego więźnia, który zmarł dzień po warunkowym zwolnieniu; sytuacja ta po raz kolejny uwidacznia, że brak mechanizmu umożliwiającego trwałe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności ze względów zdrowotnych stanowi istotną lukę w przepisach krajowych.
Federalny Sąd Konstytucyjny w Niemczech odrzucił wniosek osadzonego o udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa, uznając, że wskazany powód – „brak perspektyw” wynikający z długiego wyroku pozbawienia wolności w połączeniu z podeszłym wiekiem – jest niewystarczający.
Plan funkcjonowania mołdawskiej administracji więziennej na 2025 r. przewiduje przeniesienie odpowiedzialności za opiekę zdrowotną w zakładach karnych z Ministerstwa Sprawiedliwości do Ministerstwa Zdrowia.
NIELETNI
W Austrii Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich skrytykowało otwarcie nowego ośrodka detencyjnego dla nieletnich, określając je jako „przedwczesne”. Ośrodek został tylko częściowo uruchomiony i odnotowano liczne nieprawidłowości dotyczące jego funkcjonowania, m.in. niejasne ustalenia dotyczące organizacji opieki medycznej i ograniczone możliwości odwiedzin. Co więcej, za edukację, dyscyplinę i zakup podstawowych artykułów dla osadzonych odpowiedzialna jest inna placówka penitencjarna.
WYMIAR KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
W Hiszpanii niedawno przyjęta ustawa organiczna ustanawia procedurę wydawania zaświadczeń określających wymiar kary pozbawienia wolności. Ustawa przewiduje również procedurę umożliwiającą zakwestionowanie wyliczenia długości kary, co mogą uczynić osoba skazana, prokuratura i inne strony bezpośrednio zaangażowane w postępowanie karne.
MATERIALNE WARUNKI POZBAWIENIA WOLNOŚCI
W Belgii, w obliczu strukturalnego i pogłębiającego się przeludnienia zakładów karnych, Krajowy Mechanizm Prewencji ds. więziennictwa zalecił wprowadzenie wiążących limitów liczby osadzonych w zakładach karnych.
W Polsce, po interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało nowelizację przepisów, której celem będzie zwiększenie minimalnego dziennego kosztu posiłków i napojów wydawanych osadzonym w jednostkach penitencjarnych, które nie były aktualizowane od 2016 roku.
NGO/NHRI
Litewskie Ministerstwo Sprawiedliwości powołało Radę Nadzorczą Systemu Więziennictwa, w skład której weszli przedstawiciele instytucji państwowych, Biura tamtejszego Rzecznika Praw Obywatelskich, środowiska akademickiego oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego – w tym zrzeszenia osób osadzonych. Rada przedstawi zalecenia dotyczące usprawnienia systemu penitencjarnego bezpośrednio Ministerstwu Sprawiedliwości.
TYMCZASOWE ARESZTOWANIE
Nowelizacja rosyjskiego Kodeksu postępowania karnego ogranicza stosowanie tymczasowego aresztowania. Zdaniem ekspertów jest mało prawdopodobne, aby zmienione przepisy zmieniły powszechną praktykę użycia tymczasowego aresztowania przez sądy krajowe.
REFORMA WIĘZIENNICTWA
Plan działania przedstawiony przez nowy rząd Litwy w celu realizacji jego programu obejmuje działania mające na celu poprawę materialnych warunków odbywania kary, wzmocnienie reintegracji społecznej osadzonych należących do grup szczególnie wrażliwych oraz zwiększenie udziału sektora pozarządowego w systemie penitencjarnym.
W Ukrainie powołano Doradczą Radę Ekspertów przy Służbie Więziennej. Do składu Rady nie zaproszono żadnej z czołowych organizacji pozarządowych zajmujących się więziennictwem. Co więcej, dwóm grupom roboczym przewodzą kontrowersyjni urzędnicy, którzy w przeszłości nadzorowali zakłady karne wskazane przez CPT jako miejsca stosowania tortur. Można zatem wątpić, czy proces reform rzeczywiście doprowadzi do dostosowania ukraińskiego systemu penitencjarnego do standardów europejskich.
WIĘZIENIA W CZASIE WOJNY
W Rosji kryteria rekrutacji więźniów zostały uszczegółowione w tajnym zarządzeniu cytowanym przez rosyjski Sąd Najwyższy .
ŻYCIE PRYWATNE I RODZINNE
W Rumunii przyjęto nowe wytyczne dotyczące przysługujących osobom osadzonym uprawnień do komunikacji internetowej z krewnymi.
W Hiszpanii osobom osadzonym zakazano noszenia ubrań koloru „czarnego, ciemnoniebieskiego lub podobnego”, które można pomylić z nowymi mundurami funkcjonariuszy.
PRAWA PROCESOWE
Węgierski Sąd Konstytucyjny orzekł, że poważnie chorzy skazani ubiegający się o zastosowanie aresztu domowego muszą być wysłuchani osobiście, jeśli tego zażądają. Podkreślił również, że sądy powszechne rozpatrujące tego typu sprawy nie są związane opinią w przedmiocie zasadności stosowania aresztu domowego wydaną przez lekarza więziennego.
W Polsce, Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekty nowelizacji przepisów, których celem jest m.in. wydłużenie z 7 do 14 dni terminu na wniesienie przez osadzonych skarg dotyczących naruszeń ich praw w zakładzie karnym. Helsińska Fundacja Praw Człowieka uznaje tę propozycję za niewystarczającą dla skuteczniejszej ochrony praw więźniów, ponieważ skargi złożone po terminie wciąż mogłyby być odrzucane niezależnie od wagi sprawy – np. w przypadku stosowania tortur.
W Rumunii więźniowie uzyskali niedawno możliwość kierowania wniosków i skarg do administracji więziennej za pośrednictwem systemu informatycznego dostępnego we wszystkich zakładach karnych w tym kraju.
W Hiszpanii zarządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości podniosło stawki wynagrodzenia obrońców z urzędu o 8%. Decyzja ta ma na celu poprawę dostępu do wymiaru sprawiedliwości mniej zamożnych osób, w tym więźniów.
BEZPIECZEŃSTWO
We Francji rząd zaproponował stworzenie nowego specjalnego systemu odbywania kary dla więźniów związanych ze strukturami przestępczości zorganizowanej.
Portugalskie Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło plany wprowadzenia zagłuszarek telefonów komórkowych i dronów w zakładach karnych. Działania te są częścią szerszego planu mającego na celu zwiększenie bezpieczeństwa w placówkach penitencjarnych, opracowanego w następstwie ucieczki osadzonych z jednego z więzień w 2024 roku.
Na Ukrainie rząd ogłosił utworzenie jednostki bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach systemu więziennictwa. Reforma ta jest sprzeczna ze standardami Rady Europy i zwiększa ryzyko złego traktowania w kontekście wciąż powszechnego występowania tortur w ukraińskich zakładach karnych.
ZMIANA SPOSOBU WYKONYWANIA KARY
W Niemczech Federalny Sąd Konstytucyjny odrzucił wniosek o udzielenie przerwy w odbywaniu kary w charakterze środka tymczasowego ze względu na znaczący czas trwania postępowania w sprawie zmiany sposobu wykonywania kary.
TECHNOLOGIA
W Polsce uruchomiono pilotażowy projekt, który ma umożliwić osobom skazanym odbywające długie wyroki nabycie umiejętności i kompetencji cyfrowych potrzebnych do codziennego życia poza więzieniem.
Szczególne podziękowania za wspólne opracowanie tego podsumowania składamy naszym członkom i partnerom współpracującym!
We współpracy z
Projekt finansowany przez Unię Europejską i Fundusz im. Roberta Carra. Wyrażone w nim poglądy i opinie stanowią jednak wyłącznie poglądy i opinie autorów i nie muszą prezentować oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej lub Funduszu im. Roberta Carra. Unia Europejska, Komisja Europejska i Fundusz im. Roberta Carra nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
