KWIECIEŃ-CZERWIEC 2025

OCHRONA ZDROWIA

Nowy raport belgijskiego Federalnego Organu ds. Równości oraz Krajowego Mechanizmu Prewencji ds. zakładów karnych stwierdza, że niedociągnięcia w zakresie świadczenia opieki zdrowia psychicznego w zakładach karnych w dalszym ciągu występują, mimo że były od wielu lat zgłaszane przez organy krajowe i międzynarodowe, oraz przedstawia ukierunkowane zalecenia.

W Polsce Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił konieczność zmiany procedury informowania krewnych osób osadzonych o pogorszeniu stanu zdrowia takich osób, wskazując, że obowiązujące przepisy mogą uniemożliwiać krewnym uzyskanie dostępu do takich informacji, jeżeli ze względu na stan zdrowia osoba osadzona nie jest w stanie wyrazić zgody na ich udostępnienie.

Dowiedz się więcej

LGBTQIA+

Na Węgrzech strajk głodowy rozpoczęty przez niebinarną osobę osadzoną, umieszczoną w długotrwałej izolacji uwidacznia problemy związane z traktowaniem osób LGBTIQA+ pozbawionych wolności i  lokowaniem takich osób w jednostkach penitencjarnych.

Dowiedz się więcej

MATERIALNE WARUNKI POZBAWIENIA WOLNOŚCI

Francuski Naczelny Sąd Administracyjny częściowo uchylił decyzję Ministerstwa Sprawiedliwości wprowadzającą ogólny zakaz „humorystycznej lub prowokacyjnej” działalności w zakładach karnych. Decyzja ta doprowadziła do odwołania lub zawieszenia ponad 160 aktywności w co najmniej 75 zakładach karnych.

Sąd w Niemczech orzekł, że cofnięcie świadczenia związanego z warunkami pozbawienia wolności wymaga przekonującego uzasadnienia. Sprawa dotyczyła osoby przebywającej na zarządzonej na potrzeby postępowania karnego obserwacji psychiatrycznej przeniesionej z pomieszczenia jednoosobowego do dwuosobowego. Ponieważ normy procesowe regulujące umieszczenie na obserwacji psychiatrycznej wynikają z federalnej Ustawy o prawie penitencjarnym, wyrok ma również znaczenie w kontekście zakładów karnych.

Również w Niemczech sąd uchylił decyzję administracji więziennej o skróceniu godzin otwarcia cel ze względu na braki kadrowe, podkreślając, że obowiązek zapewnienia odpowiednich zasobów kadrowych spoczywa na zakładzie karnym.

Dowiedz się więcej

PRAWO KARNE

Szeroko zakrojona reforma prawa karnego w Czechach łagodzi kary za niektóre przestępstwa, ułatwia uzyskanie zwolnienia warunkowego oraz wprowadza dodatkowe alternatywy wobec kary pozbawienia wolności. Jednym z celów reformy jest zmniejszenie liczby osób przebywających w więzieniach.

Węgierski parlament przyjął ustawę, która zaostrza sankcje za przestępstwa narkotykowe oraz ogranicza dostęp do warunkowego zwolnienia w przypadku recydywistów. Istnieją obawy, że prowadzenie walki z przestępczością narkotykową wyłącznie środkami represyjnymi może prowadzić do wzrostu populacji więziennej bez istotnego ograniczenia skali zjawiska używania narkotyków.

We Włoszech reforma prawa karnego wprowadziła nowe rodzaje przestępstw i surowsze kary, w tym za czyn określany jako „zamieszki w więzieniu”, oraz ograniczyła ochronę kobiet w ciąży i matek pozbawionych wolności. Nowe regulacje były powszechnie krytykowane z uwagi na to, że przyczyniły się do zwiększenia przeludnienia więzień oraz ze względu na konstytucyjnie wątpliwy tryb ich uchwalenia.

Dowiedz się więcej

ŻYCIE PRYWATNE I RODZINNE

Na Węgrzech niezapowiedziane przeniesienie do nowo wybudowanego więzienia utrudniły osobom osadzonym uzyskanie dostępu do korespondencji i widzeń.

ВWłoskie Ministerstwo Sprawiedliwości wydało wytyczne dla władz lokalnych jednostek penitencjarnych, które mają na celu realizację przysługującego osobom osadzonym prawa do widzeń intymnych, potwierdzonego przez włoski Sąd Konstytucyjny w styczniu 2024 r.

Dowiedz się więcej

PRAWA PROCESOWE

W Belgii sąd nakazał władzom państwowym zastosowanie się do wydanych przez komisję ds. skarg decyzji dotyczących środków bezpieczeństwa, które uprzednio nie zostały uwzględnione. Orzeczenie to uwypukla niepokojącą tendencję do podważania niedawno wprowadzonych mechanizmów skargowych, co stwarza zagrożenie dla praworządności w ramach systemu więziennictwa.

Bułgarskie sądy w niespójny sposób zasądzały odszkodowania o różnej wysokości za naruszenia praw wynikające z nieodpowiednich warunków pozbawienia wolności.

Niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny orzekł, że deportacja więźnia objętego detencją prewencyjną nie skutkuje zakończeniem procedury zwolnienia warunkowego, zważywszy na istotne naruszenie prawa do wolności wynikające z pozbawienia wolności w tym trybie.

Również w Niemczech zostało wydane orzeczenie, zgodnie z którym więźniowie nie są uprawnieni do otrzymania potwierdzenia złożenia pisemnego wniosku do personelu więziennego. Orzeczenie stwierdza również, że to na osobie osadzonej ciąży obowiązek wykazania faktu złożenia wniosku.

W Polsce Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaapelowała do Ministra Sprawiedliwości o zapewnienie oficjalnej publikacji wszystkich aktów normatywnych dotyczących Służby Więziennej, podkreślając, że publikacja ta jest niezbędna dla zapewnienia pewności prawa oraz właściwego działania mechanizmów odpowiedzialności.

W Portugalii sąd orzekł, że sędzia, który uczestniczył w wyrokowaniu w zakresie wymiaru kary, może również rozpatrywać złożony przez skazanego wniosek o wcześniejsze zwolnienie.

Również w Portugalii sąd apelacyjny uznał się za niewłaściwy do skontrolowania orzeczenia, w którym penitencjarny sąd wykonawczy odmówił udzielenia przerwy w odbywaniu kary z uwagi na ustny tryb wydania takiego orzeczenia. Rozstrzygnięcie to pozostaje w sprzeczności z utrwalonym orzecznictwem portugalskiego Sądu Konstytucyjnego, zgodnie z którym osobom osadzonym przysługuje prawo odwołania od tego rodzaju orzeczeń. 

Wreszcie, także w Portugalii, zapadło inne orzeczenie sądu apelacyjnego, zgodnie z którym orzeczenia penitencjarnych sądów wykonawczych w sprawach dotyczących skarg na sankcje dyscyplinarne nałożone przez dyrektorów zakładów karnych są ostateczne i nie podlegają zaskarżeniu.

Dowiedz się więcej

RELIGIA

W Hiszpanii kataloński rząd regionalny opublikował ulotkę informacyjną przeznaczoną dla osób odbywających karę pozbawienia wolności, zawierającą jasne wskazówki dotyczące realizacji przysługującego im prawa do wolności wyznania.

Dowiedz się więcej

BEZPIECZEŃSTWO

We Francji przyjęto ustawę ustanawiającą szczególny surowy reżim odbywania kary pozbawienia wolności dla osób podejrzanych o popełnienie przestępstw związanych z udziałem w przestępczości zorganizowanej lub skazanych za takie przestępstwa.

Niemiecki sąd orzekł, że sądy nadzorujące wykonywanie kar mają pełne prawo do kontrolowania konieczności zastosowania kajdanek zespolonych w przypadku osób osadzonych korzystających z nadzorowanej przerwy w odbywaniu kary.

W Litwie utworzono nowe wyspecjalizowane jednostki penitencjarne przeznaczone dla osób osadzonych uznanych za szczególnie narażone na przemoc psychiczną lub fizyczną.

Dowiedz się więcej

ZMIANA SPOSOBU WYKONYWANIA KARY

Austriacki parlament przyjął nowelizację ustawy o zakładach karnych, która zwiększa dostęp do zwolnienia warunkowego oraz rozszerza kryteria kwalifikacji do odbywania aresztu domowego w systemie dozoru elektronicznego. Nowelizacja ta ma na celu złagodzenie presji budżetowej i zmniejszenie znacznego przeludnienia zakładów karnych.

Litewska Służba Więzienna uruchomiła drugą wyspecjalizowaną jednostkę, przeznaczoną do przygotowywania osób odbywających karę pozbawienia wolności, zagrożonych powrotem do przestępczości, do warunkowego zwolnienia i reintegracji społecznej.

Dowiedz się więcej

DOZÓR

W Polsce Rzecznik Praw Obywatelskich wystosował formalne wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, zalecając wydawanie indywidualnych decyzji administracyjnych w sprawach umieszczania osadzonych w celach objętych monitoringiem wizyjnym, podkreślając, że umożliwiłoby to poddanie takich środków kontroli sądowej.

Dowiedz się więcej

TORTURY

W Ukrainie ostatnie doniesienia o przypadkach tortur w więzieniach w Połtawie, Charkowie i Kijowie, ujawnionych przez instytucje państwowe, świadczą o utrzymywaniu się tego zjawiska, a jednocześnie o zwiększonej skuteczności procedur ukierunkowanych na jego zwalczanie.

Dowiedz się więcej

Szczególne podziękowania za wspólne opracowanie tego podsumowania składamy naszym członkom i partnerom współpracującym!